D vitamini, kalsiyum ve fosfor metabolizmasında önemli ve güçlü kemikler için gerekli olan, yağda çözünen bir vitamindir.
Beden için enfeksiyonlara karşı bir koruyucudur, aynı zamanda kalp-damar sağlığında hayati önem taşımaktadır.
Daha çok güneş sayesinde vücudumuza aldığımız kimyasal olarak bilinen bu harika vitamin bağırsaklarda kalsiyum emilimini ve fosfor tutulumunu artırmasıyla bilinir.
Kemiğin yapıtaşını oluşturan kalsiyum tutulmasını arttırması, bu vitaminini kemik sağlığı için bir zorunluluk haline getirir.
Bu sebeple de eksikliği canlı organizmanın kemik ve diş sağlığı üzerinde son derece ciddi olumsuz etkiler yaratan bir vitamindir.
Bu vitaminin diğer vitaminlerden önemli bir farkı ; besinler yoluyla olmadan, dışarıdan temin edilen tek vitamindir. Cildin güneş ışığına maruz kalması, bedenin gereksinim duyduğu D vitaminini kendiliğinden üretilmesini sağlar.
D vitamini vücuda oral yoldan besinler yoluyla alınabildiği gibi deri yoluyla endojen olarak da üretilebilen ve bunun içinde güneşle direk olarak temas gerektiren ve vücutta üretilen hormonlara benzer fonksiyonları bulunan sterol yapısında bulunan bir organik maddedir.
Vücutta tek başına bulunması yeterli değildir. Aktif olarak kullanılabilmesi için yağ gereklidir.
D Vitamini Eksikliğinde Görülen Rahatsızlıklar Nelerdir?
D vitamininin eksikliği olumsuz etkilerini en fazla kemik sağlığı üzerinde göstermektedir.
(Hatırlatma => Burada kemik sağlığı konusunda harika bir içerik var mutlaka okuyun.)
Bebekler ve çocukların sağlıklı gelişimi için son derece önemli olanbu vitaminin eksikliğinde çocuklarda Raşitizm adlı bir kemik hastalığı görülmektedir.
Raşitizmin, yetişkinlerde görülen türü ise Osteomalasidir.
Raşitizm, kemiklerin sağlıklı gelişimi için önem taşıyan osteroid dokunun yetersiz kireçlenmesi ve kemik kıkırdağının gerilemesi sonucunda meydana gelir.
Kemiklerin yumuşamasına ve kemiklerde şekil bozukluğu oluşmasına zemin hazırlar. Bacak eğriliği ya da güvercin göğsü gibi kemik eğriliği sorunları raşitizm sebebiyle meydana gelmektedir.
D vitamini eksikliği, dişlerde de kireçlenme bozukluğu yaratarak diş minelerinde şekil bozukluklarına sebep olmaktadır.
D Vitamini Daha Çok Hangi Besinlerde Bulunur?
D vitamininin kaynağı büyük oranda Güneş’ in mor ötesi ışınlarıdır, mor ötesi ultraviyone ışınlarından deri yolu ile vücuda alınır ve yaz aylarında deri yolu ile kana geçen bu kimyasal, vücut tarafından kullanılır.
Vücudun D vitamini gereksiniminin karşılanması için mutlaka güneş ışını aşması gerekir. Yaz aylarından toplanan D vitamini, kış boyunca da kullanılabilmektedir.
Bu sebeple yaz aylarında tehlikeli saatler olan 10 ile 16 arası hariç, günde ortalama 15 dakika güneşlenmek gerekir.
D vitaminince zengin besinler, çok azdır ve başta karaciğer gelir. Yumurtanın sarısında ve balık etinde de bulunduğu bilinmektedir.
- Karaciğer
- Yumurtanın sarısı
- Balık
en zengin besin kaynakları arasında yer almaktadır.
D Vitamini Nelere İyi Gelir? D Vitaminin Vücudumuza Faydaları nelerdir?
Bu harika vitamin bedenin güçlü ve sağlıklı kemiklere sahip olması için son derece önemlidir. Bunun yanında son araştırmalar D vitamininin bağışıklık sistemini güçlendirdiğini, kalp-damar sağlığını koruduğunu ve beyin gelişiminde olumlu etkisinin olduğunu ve vücudu kanserden koruduğunu göstermektedir.
D Vitaminin Metabolizması
D vitamini deri yolu ile yapılır veya besinler yolu ile D2 ve D 3 vitamini olarak vücuda alınır. Vücuda alınması veya deride endojen olarak üretilmesi, D vitaminin kullanılabilir halde olduğu anlamına gelmez.
Vücuda alınarak veya deride yapılarak kan dolaşımına giren D vitamini, aktifleşebilmek için önce D vitaminini bağlayıcı proteinler aracılığıyla karaciğere taşınırlar.
Karaciğerde bulunan ve 25 hidroksilaz adı verilen enzim yardımı ile D vitamini, (25(OH)D) yani 25 hidroksivitamin D yapısına dönüştürülür.
Fakat bu dönüşümde, aktif olarak kullanılması için, yeterli değildir. Vücudun kullanabileceği hale gelebilmesi için böbreklerde 1,25 dihidroksivitamin D (25(OH)D) , 1 alfa hidroksilaz enzimi ile (1,25(OH)2D) ye dönüştürülür.
Ve D vitamini bu şekilde vücudun kullanabileceği forma girmiştir. Bu forma gelmesinde 1 alfa hidroksilaz enzimi baş roldeyken, ona yardımcı olan diğer maddeler ise PTH ( parathormon), fosfor, fibroblast growth faktör ve kalsiyumdur.
- Parathormon (PTH) , D vitamini düzeyinin arttırılmasını sağlar.
- D vitamini sentezini arttırmak için, vücuttaki fosfor miktarı düşürülür.
- Yine vücutta kalsiyum miktarı azaldığında, D vitamini sentezi artmaktadır.
- Vücuttaki kemik hücrelerinden salgılanan fibroblast growth ise D vitamini sentezini azaltır ve baskılanmasını sağlar.
D Vitaminin Vücuttaki Görevleri Nelerdir?
D vitamini vücut için aktif olarak kullanılabilecek forma büründüğünde, en önemli görevi kandaki kalsiyum düzeyinin normal seviyede sürdürülmesini sağlamaktır.
Duedonumdan ( oniki parmak bağırsağı) kalsiyum absorbsiyonunu yani emilimini arttırır. İnce bağırsağın en alt bölümü olan ileumdan Potasyum emilimini sağlar.
Vücutta D vitamini bulunmaz ise besinlerle birlikte alınan kalsiyumun ancak % 10 – 15 i absorbe edilebilmektedir.
Yine aynı şekilde alınan fosforun ise % 60 ı emilebilir. D vitamini vücutta aktif haldeyken fosforun % 80 i, kalsiyumun ise % 30 – 40 ı emilmektedir.
- D vitamini böbreklerden fazla miktarda kalsiyum atılmasını engeller.
- D vitamini kemik rezorbsiyonunu arttırır.
Kemik rezorbsiyonu, kemik sağlığı için gerekli ve normal olan kemik yapımı ve yıkımı döngüsünde, kemik yüzeyinin düzgünlüğü için gerekli olan kemik dokusu yıkımı işlemidir.
- D vitamini parathormon sentezini ve salınımını azaltır ve dengeler.
- D vitamini vücutta bulunan 200 den fazla geni kontrol eder.
- Vücutta insülin yapımını arttırır.
- Kan basıncını ve sıvı dengesini düzenleyen renin sentezini azaltır.
- Kalbin miyokard kasını güçlendirir ve korur.
D Vitamini İntoksikasyonu (Zehirlenmesi) Nedir? Nasıl meydana gelir?
D vitamini insan vücudunda 150 ng/ ml den ( milimetre başına mikrogram) fazla bulunursa eğer, Vitamin D intoksikasyonu meydana gelir.
Nadir de olsa görülebilen bir durumdur. Özellikle bebeklerde günde 40 000 iu, yetişkin kişilerde ise günlük 100 000 iu üzerindeki miktarlarda, yaklaşık 4 ay kadar kullanılması sonucunda, D vitamini zehirlenmesi meydana gelebilmektedir.
D vitamini intoksikasyonu yani zehirlenmesinde meydana gelen belirtiler ve bulgular ise şunlardır.
- iştah azalması, bulantı ve kusma,
- baş ağrısı,
- aritmi ( nabızda düzensizlik),
- hipertansiyon,
- poliüri ( sık sık idrara çıkma),
- hiperkalsemi ( kandaki kalsiyum miktarının normalinin üzerinde olması durumu)
- hiperfosfatemi ( fosfat seviyesinde artış)
- hiperkalsiüri ( idrarla birlikte fazla miktarda kalsiyum atılımı)
- damar kalsifikasyonu ( kireçlenme)
- nefrokalsinoz ( kalsiyum fazlalığına bağlı böbrek kireçlenmesi)
- böbrek yetmezliğidir.