D vitamini, fonksiyon olarak vücutta bulunan hormonlara benzeyen, karbon atomlarından oluşan, alkol yapısında bir organik maddedir. D vitamini yağda eriyen bir vitamindir. Bu nedenle yeterli düzeyde alınsa bile yağ alımı olmadığı sürece, işlevini yerine getiremez.
İnsan metabolizmasındaki D vitamini eksikliği D vitamini seviyesinin kanda 258OH)D) düzeyinin 20 ng/ml’ın altına düşmesi ile meydana gelir.
D vitamini eksikliği dünya üzerinde yaygın bir şekilde görülmektedir ve artık bir pandemi olarak kabul edilmiştir.
D vitamini eksikliği basit bir biyokimyasal bozukluk olarak görülmemelidir. Ciddi sonuçlar doğurabilen ve yaşam kalitesinin fazlasıyla düşmesine neden olabilen bir durumdur.
D vitamininin, kemiklerin gelişimi ve sağlığı ile kalsiyum dengesi üzerinde büyük etkileri vardır. Kalsiyum dengesi, kemiklerdeki, bağırsaklardaki ve böbreklerdeki kalsiyumun hormonlarla (parathormon) ve reseptörlerle beraber taşınmasını sağlayan bir sistemdir.
D vitamini bu sistemde, bir reseptör görevini üstlenir. D vitamini vücutta bulunan kemik, iskelet kası, immün hücreler, pankreas, kolon, meme, prostat ve beyin gibi pek çok organın ve yapının reseptörlerini yani alıcılarını etkileyen bir vitamindir.
D vitamini çocukluk çağı hastalıklarından olan raşitizmin önlenmesinde etkilidir. Ayrıca D vitamini eksikliği, yetişkinlerde osteoporoz, osteomalasi, kalça ve diğer kemiklerde kolay kırılma riskini de beraberinde getirir.
Tavsiye yazı : https://vitaminlerim.com/d-vitamini-iceren-besinler/
Kemik yapısındaki bozulmalara ilave olarak proksimal kas güçsüzlüğü, nöromüsküler koordinasyonda bozuklukla birlikte düşmelere karşı yatkınlık gelişimi, kırık riskinde artma ve ağrılara da neden olur.
D vitamini eksikliğine etki eden faktörler arasında , kişilerin demografik özellikleri, vücut kitle indeksleri, giyim tarzları, güneşte kalma süreleri, beslenme şekilleri, fiziksel aktivite oranları, sigara, çay, kahve kullanımı gibi alışkanlıkları, eksikliğe eşlik eden hipertansiyon, menapoz gibi durumlar sayılabilir.
Raşitizm
D vitamini eksikliğinde görülen rahatsızlıklar arasında ilk sırayı raşitizm alır. Raşitizm ülkemizde hala endemik boyutlarda görülmektedir.
Raşitizm kemik gelişiminde ve büyümesinde aktif rol oynayan kalsiyum ve fosfor minerallerinin kemiklerde yeterince olmaması durumunda ortaya çıkan, çocuklarda, özellikle de 3 ay ile 2 yaş arası bebeklerde görülen bir kemik hastalığıdır.
Ülkemizde her yüz çocuktan 3 veya 4 ünde raşitizm görülmektedir.
Vücut için gerekli olan kalsiyum ve fosforun emilimi bağırsaklarda D vitamini vasıtasıyla meydana gelir. D vitaminin sentezlenmesi için de güneş ışığı gereklidir.
Bu nedenle bebekler günlük 15- 20 dakika süre boyunca güneş ışığı görmelidir.
Son yıllarda anne sütü ile beslenen bebeklere günde 400 iu kadar D vitamini takviyesi verilmesi , çocuklarda görülen raşitizm hastalığı oranlarında düşme gerçekleşmesini sağlamıştır.
Ancak anne karnında ve henüz doğmamış olan bebeklerde de D vitamini eksikliğine bağlı raşitizm görülebilir. Nedeni anne adayında da D vitamini eksikliği bulunmasıdır.
Raşitizm her yaşta farklı belirtiler gösteren bir kemik hastalığıdır. Bebeklerdeki eksiklik kandaki kalsiyum ve fosfor oranına bakılarak tespit edilebilir.
Ayrıca vücut yapıları sağlıklı bebeklere göre daha farklıdır. Bu tip bebeklerde el ve ayak bileklerinin normalden daha kalın olduğu gözlenir ve daha geç diş çıkarırlar.
Göğüs bölgesinde çökmeler ve küçük şişkinlikler oluşabilir. Raşitizm ilerledikçe çocuk yaşıtlarına göre daha kısa kalır, büyüme durur.
Bebek daha geç yürür ve yürürken bacaklarında bir eğrilik fark edilir. Bebeklerin kasları da zayıftır. Baş bölgelerinde terleme görülür.
Raşitizm vücutta eksik olan D vitamininin yerine konmasıyla tedavi edilir. Gerekirse hasta çocuğa kalsiyum takviyesi de yapılabilir.
Osteomalazi
D vitamini eksikliğinde görülen rahatsızlıklar içinde bir diğeri ise yetişkinlerde görülen osteomalazidir.
Osteomalazi , D vitamini eksikliğinden meydana gelen ve kemik yumuşaması ve zayıflaması yani kemik kitlesinde azalmadır. Sağlıklı bir insanın kemiklerine göre osteomalazili bir insanın kemikleri daha kolay eğrileşir ve daha kolay kırılır.
Raşitizmden daha hafif seyreden bir rahatsızlıktır. Osteomalazi de kemik yapımı aşamasında bozukluk oluşur. Belirtileri kas zayıflığı ve kemik ağrısı olarak kendini gösterir. Şiddetli eklem ağrıları ve kas ağrıları görülebilir.
Hastada sürekli bir halsizlik ve yorgunluk hali mevcuttur. Osteomalazide D vitamini yeterince olmadığı için, kalsiyum depolanması yeterli miktarda olmaz.
Hastalığın teşhisi fiziksel muayenenin yanı sıra, kemik dansitometresi denilen ve kemik yoğunluğunu ölçen bir tetkikle konulur.
Ayrıca MR da da görülür. Tedavisi ise günlük alınması gereken 400 – 800 iu D vitamini ve 800 mg kalsiyum takviyesi ile yapılır.
Yetişkin insanlarda D vitamini eksikliğinin önlenmesi için;
- Genç ve yetişkin olan kişilerin haftada 3 defa, 20 – 30 dakika boyunca, güneş ışığını direk olarak almaları gereklidir. Bunun için gün ortasında yapılan yürüyüşler uygun ve yeterli olur.
- Daha yaşlılar ve cilt rengi koyu olan kişiler ise güneşte kalma süresini daha da uzatmalıdırlar. Genç yetişkinlere göre 2 ile 10 kat arasında bu süre uzatılabilir.
Bir kimsenin vücudunda bulunan D vitamini seviyesi, 25 (OH) D düzeyine bakılarak ölçülür.
Buna göre, bir kimsede D Vitamini seviyesi;
- 10 ng/ml ( mililitre başına nanogram) den düşük ise, ciddi anlamda eksiklik
- 10 -20 ng/ml arasında ise, eksiklik
- 21 – 29 ng/ml arasında ise, yetersizlik
- 30 ile 150 ng/ml arasında ise, yeterli düzey
- 150 ng/ml’den fazla olduğu durumlarda da toksik yani zehirli düzeyde olarak kabul edilir.
D vitamini düzeyinin 20 ng/ml’den az olmasına D vitamini eksikliği denilir. Dünya üzerindeki 1 milyardan fazla insanda D vitamini eksikliği olduğu bilinmektedir.
D vitamini eksikliği, yetişkin kişilerde, osteomalazi denilen durumun ortaya çıkmasına neden olur. Osteomalazi de kaslarda zayıflık, ağrı ve yürüme bozuklukları meydana gelir.
Kalça bölgesinde yoğun hissedilen bir ağrı oluşur ve kas zayıflığı da genellikle proksimal kaslarda yani bu bölgelere yakın kaslarda görülür.
Çocuklarda ise raşitizm denilen hastalığın nedenidir. Raşitizm genellikle 6 ay ile 18 ay arasındaki çocuklarda görülür.
Kemik gelişimi tamamlanmadığı için omurga kemikleri, kol ve bacak kemiklerinde şekil ve biçim bozukluğu olarak ortaya çıkar.
D Vitamini Eksikliği Kimlerde görülür?
- Dünyanın kuzey bölgelerinde yaşayan insan topluluklarında
- Gelenek, görenek ve inançları nedeniyle kapalı giyinen toplumlarda,
- 70 yaş ve üzeri yaşlılarda,
- D vitamini metabolizmasını etkileyecek ilaç gruplarını( antikonvulzanlar, glukokortikoidler gibi) kullanan kimselerde,
- Obezite, kistik firozis, çölyak hastalığı, crohn hastalığında D vitamini alınsa bile biyo yararlanımı yeterli olmadığından dolayı,
- Karaciğer yetmezliği durumlarında, D vitaminin sentezi azalmaktadır.
- Nefrotik sendrom durumunda ise D vitamini vücuttan gereğinden fazla atıldığından D vitamini eksikliği meydana gelebilmektedir.
- Kronik böbrek yetmezliği ve hiperfosfatemi durumlarında da yine D vitaminin sentezlenmesi azalacağından, eksiklik meydana gelebilmektedir.
- Anne sütü ile beslenen infantlarda yani bebeklerde de D vitamini eksikliği, eğer yeteri kadar güneş ışığı almazlarsa görülebilir.
- Hipertiroidizm durumu da eksikliğe neden olabilir.
- Genetik faktörlü hastalıklarda.(Rikets veya riketsiya durumlarında): Rikets, çocuklarda D vitamini eksikliği nedeniyle meydana gelen kemik yumuşaması ve zayıflamasıdır. Riketsin değişik tipleri vardır. Bu tiplerin bazısında D vitamini yapımı olmazken bazısında D vitamini yapımı azalmıştır.
- Kış mevsiminde D vitamini eksikliği durumu görülmesi oranı daha fazladır.
- Hava kirliliğinin yoğun olduğu bölgelerde yaşayan kişilerde de D vitamini eksikliği görülür.
- Ayrıca sigara kullanımı da D vitamini eksikliğine neden olmaktadır.