Yağda Çözünen Vitaminler

Vitamin kelimesi dünya üzerinde yaşayan bütün canlılar için hayati bir öneme sahip organik maddelerin ortak adı olarak kullanılmaktadır.

Vitamin kelimesini ilk olarak 1912 yılında Polonyalı bir biyokimya uzmanı olan Casimir Funk isimli bilim adamı kullanmıştır.

Vitaminler hayvansal organizmaların yaşamlarını sürdürüp, sağlıklı bir şekilde  devam ettirebilmeleri için esansiyel yani çok az miktarda bile olsa gerekli olan, doğal bir şekilde besinlerin bileşiminde bulunan, dokuların yapısına katılmayan fakat fonksiyonel olarak yer alan, organizma tarafından hiç yapılmayan ya da çok az miktarlarda üretilebilen ve de organizma için enerji kaynağı olmayan organik bileşiklerdir.

Vitaminler genellikle alfabetik olarak isimlendirilirler. A, B, C, D vitaminleri gibi.

Bilimsel olarak da, fizyolojik etkilerine ( antiskorbüt vitamin, antikseroftalmik vitamin gibi) ve kimyasal özelliklerine göre 8 tiamin, riboflavin, pridoksin gibi )  de isimlendirilirler.

Vitaminlerin Sınıflandırılması

Vitaminler 3 şekilde sınıflandırılırlar.

Erime ( çözünme ) şekillerine  göre vitaminlerin sınıflandırılması;

• Yağda çözünen vitaminler : A, D, E, K vitaminleri
• Suda çözünen vitaminler : B grubu vitaminleri, C vitamini, H vitamini 

Etki mekanizmalarına göre vitaminlerin sınıflandırılması;

Koenzim yada Q 10 son yıllarda adını sık duyduğunuz, hücreler arasında elektron taşınması zincirinde yardımcı olan doğal vitaminlere benzeyen bir maddedir.

• Koenzim  ( Q 10 ) görevi olanlar: B grubu vitaminleri, K vitamini, H vitamini
• Koenzim ( Q 10) görevi olmayanlar: A vitamini, D vitamini, C vitamini, E vitamini
• Vitamin benzeri maddeler: Karnitin (T vitamini), kolin, lipoik yada tioktik asit, flavonoidler ( P vitamini), esansiyel yağ asitleri ( F vitamini), mezoizonit

B grubu vitaminlerin sınıflandırılması: vitaminler sınıflandırılırken b grubuna dahil olanlar ayrıca sınıflandırılır. Bunlar;

• B1 vitamini ( tiamin)
• B2 vitamini ( riboflavin)
• B3 vitamini ( nikotinamid)
• B5 vitamini ( pantotenik asit)
• B6 vitamini ( pridoksin)
• B7 vitamini ( biotin)
• B9 vitamini ( folik asit)
• B12 vitamini ( kobalamin)

Yağda Çözünen Vitaminler Nelerdir?

Yağda çözünen vitaminler A, D, E ve K vitaminleridir. Lipofilik  ( yağ benzeri ve tipinde  maddelerde çözünme özelliği) ve hidrofobik ( suyu emmeyip sula birleşme özelliği olmayan) özelliğe sahip moleküllerdir.

Karotenoit, terpen, doğal kauçuk gibi izopren birimlerinden meydana gelen büyük ve organik bileşiklerdir.

Yağda çözünen vitaminler, lipofilik özelliklerinden dolayı kanda lipoproteinler vasıtasıyla taşınırlar.

A, D, E ve K vitaminleri besinler ile birlikte alınan lipitler ( yağlar) ile beraber barsaklardan emilerek kan dolaşımına geçerler.

Eğer vücutta yağ yani lipit emilim bozukluğu varsa, yağda çözünen vitaminlerinde eksikliği beklenir.

Yağda çözünen vitaminler eğer fazla miktarda alınırlarsa, karaciğerde ve adipöz dokularda( yağ doku) depo edilebilme özelliğine sahiptirler. Yağda çözünen vitaminlerden sadece D vitamini aynı zamanda bir prohormon olarak da değerlendirilip, kabul edilir.

A vitamini  ve D vitamininin fazla miktarda alınıp depolanması insan vücudu için toksik etki meydana gelmesine neden olabilir. E vitamini ve K vitamini fazlalığı ise vücutta toksik yani zehirli etki göstermez.

A vitamini: Kemik gelişiminde epitel dokunun korunmasında ve gece ve gündüz görmeyi sağlar. Epitel koruyucu vitamin olarak da adlandırılır.

D vitamini: Antiraşitik vitamin ya da gün ışığı vitamini  olarak da bilinir. Kemik gelişimi üzerinde etkilidir.

E vitamini: İnsan ve hayvanlar için esansiyel bir vitamindir. Gıdalarla alınır. Doğada e vitaminin 8 adet formu bulunur.

K vitamini: Antihemorajik vitamin de denilir. Kan pıhtılaşma düzeyinde aktif rol oynar. Sindirim kanalındaki mikroorganizmalar tarafından da sentezlenir. Isıya karşı dayanıklı bir vitamin olmasına rağmen, ışığa dayanıksızdır. İki adet doğal formu bulunur. bir tane de sentetik formu bulunur.